استیل ۳۰۴ یا ۳۱۶؟

۱. تفاوت کلیدی بین ۳۰۴ و ۳۱۶

تفاوت اصلی میان استیل ۳۰۴ و ۳۱۶ در ترکیب عناصر آلیاژی آن‌هاست. هر دو شامل کروم (Cr) و نیکل (Ni) هستند که خاصیت ضد زنگ به فولاد می‌بخشند، اما استیل ۳۱۶ شامل عنصر مولیبدن (Mo) نیز هست که مقاومت در برابر خوردگی مخصوصاً در محیط‌های نمکی را افزایش می‌دهد.

اما تفاوت اصلی در ترکیب شیمیایی و حضور مولیبدن (Mo) در استیل ۳۱۶ است که آن را در برابر یون‌های کلراید بسیار مقاوم‌تر می‌کند.

۲. ترکیب شیمیایی — چرا مولیبدن در ۳۱۶ مهم است؟

اضافه‌شدن مولیبدن (معمولاً ۲–۳%) به استیل ۳۱۶ باعث افزایش مقاومت به کلرایدها می‌شود — یعنی در مقابل پیتینگ و خوردگی موضعی بهتر عمل می‌کند. به‌همین دلیل ۳۱۶ در محیط‌های دریایی، اطراف نمک یا محلول‌های ضدعفونی‌کننده قوی ترجیح داده می‌شود.

نکته: برای محیط‌هایی که احتمال تماس با آب دریا یا اسپری نمکی وجود دارد، انتخاب ۳۱۶ یا نسخهٔ کم‌کربن آن یعنی 316L توصیه می‌شود.

۳. مقاومت به خوردگی — برتری ۳۱۶ در کجاست؟

یکی از مهم‌ترین معیارها در انتخاب فولاد ضد زنگ، میزان مقاومت در برابر خوردگی است. استیل ۳۰۴ در برابر بیشتر مواد شیمیایی و شرایط محیطی مقاوم است، اما در محیط‌های حاوی نمک، کلر یا مواد اسیدی، ممکن است دچار خوردگی شود.
در مقابل، استیل ۳۱۶ به لطف وجود مولیبدن، مقاومت بسیار بیشتری در برابر خوردگی دارد و گزینه‌ای ایده‌آل برای استفاده در صنایع غذایی، دریایی و دارویی است.

• محیط‌های دریایی: 316 نسبت به ۳۰۴ در برابر پیتینگ و شکاف‌خوردگی در آب نمکی عملکرد بهتری دارد.
• محلول‌های کلرایدی و برخی مواد شیمیایی: کاربردهای آزمایشگاهی یا در تماس با مواد شیمیایی خورنده، ۳۱۶ گزینهٔ مطمئن‌تری است.
• محیط‌های بهداشتی و پزشکی: بخشی از تجهیزات بیمارستانی و ابزارهای جراحی از ۳۱۶ ساخته می‌شوند چون هم قابل استریل و هم مقاوم‌تر در برابر شوینده‌هاست.

۴. کاربردها — چه زمانی ۳۰۴ و چه زمانی باید ۳۱۶ انتخاب شود؟

مواردی که استیل ۳۰۴ مناسب است

• ظروف آشپزخانه، سینک خانگی در مناطق غیرساحلی، تجهیزات رستوران‌ها
• نرده‌ها، قاب‌ها و مبلمان، دکوراسیون داخلی
• لوازم خانگی محیط‌های خشک یا با رطوبت کنترل‌شده
• قطعات خودرو و تجهیزات صنعتی

مواردی که استیل ۳۱۶ توصیه می‌شود

• سینک‌ها و تجهیزات آشپزخانه در مناطق ساحلی یا صنعتی
• تجهیزات پزشکی و جراحی
• تجهیزات بیمارستانی و آزمایشگاهی
• استفاده‌های بیرونی که در معرض نمک، آب و مواد خورنده هستند
• صنایع غذایی و دارویی (به دلیل مقاومت شیمیایی بالا)
• صنایع دریایی و کشتی‌سازی
• مناسب برای محیط‌های مرطوب و خورنده مانند استخرها

۵. خواص مکانیکی و حرارتی

از نظر خواص فیزیکی و استحکام، هر دو گرید شباهت زیادی دارند، اما استیل ۳۱۶ کمی سنگین‌تر و مقاوم‌تر در برابر دماهای بالا است.

هر دو فولاد دارای استحکام کششی و سختی مشابهی در محدودهٔ کاربردهای معمول هستند. در دماهای بالا و شرایط خورنده، ۳۱۶ به‌دلیل مولیبدن عملکرد بهتری ارائه می‌دهد. از سوی دیگر، برای کاربردهایی که نیاز به سختی بسیار بالا یا مقاومت سایش ویژه دارند، غالباً آلیاژهای دیگر یا روکش‌ها مدنظر قرار می‌گیرند.

۶. جوشکاری، ماشین‌کاری و شکل‌پذیری

۳۰۴ و ۳۱۶ هر دو به‌راحتی جوش می‌شوند اما حساسیت به حساسیت‌پذیری (sensitization) در هنگام گرمادهی می‌تواند مشکل‌ساز شود؛ به همین دلیل در بسیاری از موارد از انواع کم‌کربن مانند 304L یا 316L استفاده می‌شود. همچنین، کار سرد (cold working) ممکن است باعث ایجاد خصوصیات مغناطیسی موضعی در این آلیاژها شود.

۷. هزینه و تحلیل هزینهٔ کل مالکیت (TCO)

به دلیل وجود عنصر مولیبدن و درصد بالاتر نیکل، استیل ۳۱۶ گران‌تر از استیل ۳۰۴ است.
اما در پروژه‌هایی که دوام و مقاومت در برابر خوردگی اهمیت دارد، یا در شرایطی که خوردگی هزینهٔ نگهداری، جایگزینی یا خرابی‌های عملیاتی را افزایش می‌دهد، سرمایه‌گذاری بر روی ۳۱۶ می‌تواند از نظر اقتصادی منطقی‌تر باشد. بنابراین برای پروژه‌هایی با تماس طولانی‌مدت با آب نمکی یا مواد خورنده، محاسبهٔ TCO اهمیت دارد.

روش تشخیص استیل ۳۰۴ از ۳۱۶

تشخیص ظاهری این دو نوع فولاد دشوار است چون هر دو براق و نقره‌ای‌رنگ هستند، اما با آزمایش‌های شیمیایی یا طیف‌سنجی می‌توان تفاوت آن‌ها را مشخص کرد.
روش ساده‌تر این است که از فروشنده معتبر، گواهی ترکیب شیمیایی (Certificate of Analysis) درخواست کنید.

نکات کاربردی و راهنمای خرید

• در محیط‌های ساحلی یا شرایط تماس با کلراید، از ۳۱۶ یا 316L استفاده کنید.
• برای تجهیزات پزشکی یا قابل استریل، ۳۱۶/316L انتخاب مطمئن‌تری است.
• در پروژه‌های داخلی و غیرخورنده که هزینه اهمیت دارد، ۳۰۴ کافی و اقتصادی است.
• در زمان خرید از گزارش تست مواد (Material Test Report)، درجهٔ آلیاژ و گرید دقیق را مطالبه کنید.
• در صورت جوشکاری گسترده، استفاده از گریدهای کم‌کربن (304L/316L) و روش‌های پیشگیرانه توصیه می‌شود.

چک‌لیست سریع انتخاب بین ۳۰۴ و ۳۱۶

• آیا تماس مستقیم با آب دریا یا نمک وجود دارد؟ → بله: ۳۱۶ | خیر: ۳۰۴ قابل بررسی
• آیا محیط دارای مواد شیمیایی خورنده یا شویندهٔ قوی است؟ → بله: ۳۱۶
• آیا هزینه اولیه محدود است ولی محیط کم‌خطر است؟ → ۳۰۴
• نیاز به استریل‌پذیری و استانداردهای پزشکی؟ → ۳۱۶/316L

تست‌ها و گواهی‌ها — چه چیزهایی از فروشنده بخواهیم

برای اطمینان از کیفیت، از فروشنده مدارک زیر را درخواست کنید:

• گزارش آزمایش مواد (MTR / Mill Test Report)
• گواهی تطابق با استانداردهای بین‌المللی (مانند ASTM A240 یا معادل)
• اطلاعات در مورد گرید دقیق و نوع (مثلاً ۳۰۴, 304L, 316, 316L)

سخن آخر

استیل ۳۰۴ و ۳۱۶ هرکدام نقاط قوت خود را دارند: ۳۰۴ برای بسیاری از کاربردهای داخلی و اقتصادی مناسب است؛ در حالی‌که ۳۱۶ در شرایط خورنده، دریایی و محیط‌های پزشکی برتری دارد. انتخاب صحیح بستگی به شرایط محیطی، نیاز به مقاومت در برابر کلراید، و تحلیل هزینهٔ کل مالکیت دارد.

اگر نیاز به مشاورهٔ فنی یا سفارش آلیاژ مخصوص برای پروژه‌تان دارید، تیم فنی فلزکات آماده کمک است.

درخواست مشاوره و استعلام قیمت